Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı ÖÄŸretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüÄŸünü yaptığı “Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG mRNA aşı transkriptlerini içeren miks mRNA aşısı yaklaşımı ile toksoplazmozise karşı koruyucu yeni nesil biyoteknolojik aşı geliÅŸtirilmesi” baÅŸlıklı proje, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraÅŸtırma Kurumu (TÜBÄ°TAK) tarafından desteklenmeye uygun bulundu. Proje ile özellikle hamilelerde ve bağışıklığı zayıf insan ve hayvanlarda tehlikeli sonuçlar doÄŸurabilen “Toksoplazma” enfeksiyonuna karşı mRNA aşısı geliÅŸtirme amaçlanıyor.
Proje ekibini makamında ağırlayarak tebrik eden Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Kısa süre önce tüm dünyayı derinden etkileyen pandemi süreci bizlere aşı çalışmalarının ne kadar kıymetli olduÄŸunu gösterdi. Tam akreditasyona sahip araÅŸtırma üniversitemiz akademisyenleri, multidipliner bir anlayış ve iÅŸ birliÄŸi ile Toksoplazma enfeksiyonuna yönelik aşı geliÅŸtirecekler. Temel bilimler ve saÄŸlık alanlarında köklü bir geçmiÅŸi bulanan üniversitemiz bünyesinde bu tür çalışmaların gerçekleÅŸtirilmesi bizleri ziyadesiyle mutlu ediyor. Bu deÄŸerli çalışmaları için akademisyenlerimizi tebrik ediyor, çalışmalarında baÅŸarılar diliyorum” dedi.
“Bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var”
Projenin amacını anlatan Doç. Dr. Hüseyin Can, “Projede, insan ve hayvanları enfekte ederek toksoplazmozise neden olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA aşısı geliÅŸtirmeyi hedefliyoruz. Dünyada insan nüfusunun 3’te 1’inin bu parazit ile enfekte olduÄŸu tahmin ediliyor. Toksoplazmozisli saÄŸlıklı bireylerde genellikle her hangi bir klinik belirti gözlenmezken bağışıklık sistemi zayıflamış olanlarda ciddi ölümle sonuçlanabilen durumlar ortaya çıkabilmekte. Ayrıca, hamilelik döneminde alındığında fetüse geçerek düÅŸüklere ve doÄŸumsal anomalilere de neden olabilmekte. DiÄŸer taraftan veterinerlik alanında da sıklıkla koyunlarda düÅŸüklere sebep olarak ciddi ekonomik kayıplara yol açıyor. Ä°nsanlarda ve hayvanlarda kronik enfeksiyona sebep olan doku kistlerinin tedavisine yönelik etkin bir ilacın olmaması sebebiyle bu parazitle mücadelede aşı çalışmalarına ihtiyaç var. Günümüzde sadece koyunlarda kullanımı ruhsatlandırılmış Toxovax aşısının var olması, toksoplasmozise karşı etkin aşı geliÅŸtirilebileceÄŸini gösteriyor” dedi.
“mRNA aşı teknolojisinin parazitler için kullanılabileceÄŸi gösterilecek”
mRNA aşılarının koronavirüs pandemisinde baÅŸarıyla uygulandığını dile getiren Doç. Dr. Can, “Günümüzde COVID-19 pandemisine karşı kullanılan ‘mRNA aşı platformu’ geniÅŸ kitlelere baÅŸarılı bir ÅŸekilde uygulanmıştır. Bu sebeple de diÄŸer bulaşıcı patojenlere karşı baÅŸarısının hızlıca test edileceÄŸi açıktır. Projemiz kapsamında ‘Toxoplasma gondii’ye karşı multivalan mRNA aşısı geliÅŸtirilmesi’ planlanmıştır. Buna baÄŸlı olarak projede Toxoplasma gondii SAG1, MIC1, ROP6, GRA1, SRS9 ve SporoSAG proteinlerini sentezleyen mRNA aşı transkriptleri üretilecek ve lipit nanopartikülleri (LNP) ile formüle edilip farelere mRNA-LNP aşısı uygulanacaktır. Daha sonra, aşılanmış fareler Toxoplasma gondii doku kistleri ile enfekte edilerek mRNA-LNP aşısının koruyuculuÄŸu gösterilecektir. Sonuç olarak; hem insanlar hem de çiftlik hayvanları için önemli bir parazit olan Toxoplasma gondii’ye karşı mRNA-LNP aşısının etkinliÄŸi deney hayvanlarında test edilecektir. Dahası, bu proje ile birlikte COVID-19’a karşı baÅŸarılı olan mRNA aşılarının sadece virüslere karşı deÄŸil insanlarda salgınlara neden olabilecek parazitler için de kullanılabileceÄŸi gösterilmiÅŸ olacak” diye konuÅŸtu.
Doç. Dr. Hüseyin Can’ın yürütücülüÄŸünü yaptığı projede, EÜ Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji Anabilim Dalı ÖÄŸretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün, EÜ Aşı GeliÅŸtirme Uygulama ve AraÅŸtırma Merkezi ÖÄŸretim Üyeleri; Prof. Dr. Yüksel Gürüz, Prof. Dr. Mert DöÅŸkaya, Doç. Dr. Aysu DeÄŸirmenci DöÅŸkaya, Doç. Dr. Hasan Akbaba, Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ve Dr. Özlem Günay EÅŸiyok da yer alıyor.
